Wednesday, April 2, 2025

 Parmawi rimtui

- Prof. Malsawmliana 


Nikum (2024) October 15 zan khan Vulmawi Band khaipa zinga mi, Lalruanga chu a thlennaah kan inkawm a. Ani hi USA Maryland state- a awm a ni a, an fapa nupui neih hmang tura Aizawla rawn chuang chhuak a ni a. Pa kawm nuam leh titi thiam, Mizo tawng thiam tak a ni. 


“Zo tlang sanga parmawi  tinreng te,

Chhawkhlei senhri an vul chiai e;

Parmawi tin vulna hmun nuam rammawi ka thlirin,

Chu hmun mawia len ve ka nuam e;

Parmawi rimtui vullai chenin,

Tudang ngai lova kumtluana len ve hi.”


Kum 1976-83 chho vela Mizo Rock Band, Vulmawi Band khaipa pakhat, Buta chuan an Band hla thenkhatte hi Mizo hnam zalenna lam hawi an nih thu leh an rilru ah Revolution a len viau thin thu a sawi. Anmahni tawkah tlangval thalai, hnam hmakhua atana rilru leh ngaihtuahna an sen chhoh hun lai a ni a, khawvel ram hrang hrang dinhmun an thlir a, zalenna nei tura khawvel inlumlet chho tup tup te chuan nasa takin an ngaihtuahna a luah a. Chu rilru atang chuan hnam tana thahnemngaihna hla tha tak tak an siam chho ta a ni. 


Lalruanga’n he hla chungchang a sawinaah khang lai hun khan hnam rilru an pu nasa a, Mizoram lama MNF in zalenna an sual chhoh lai a lo ni bawk nen. An hla zir te hi a chang chuan hla zir aiin hnam movement sawi an tui zawk chang te a awm a, an hla zir zawhah an sawiho ziah thu a sawi. Heng avang te hian an hming bulah pawh ‘Zoram’ tih a dah theuh a, a hnuah an pu zui lo na in, chu chuan an rilruah Zoram a lian zia a sawifiah viau mai. 


Tuna kan sawi tur “ Parmawi Rimtui” bakah hian “ Kawl a eng tan ta ( Chhinlung naufa)” tih hi Vulmawi ho hla zinga hnam hmangaihna hla langsar tak a ni a. Remchanga la sawi zui ah dah ta ila.


Parmawi Rimtui tih hla hi kum 1980 chho ah khan Buta leh Lalruanga ten a thu an phuah, an Band member Siama’n a thluk a lo neih sa hmanga an siam rem a ni a. He hla lo pian chhuahnaah hian mimal hming ni lovin an pathum kuthnu a ni.


“ Parmawi Rimtui”  tih hla hi tehkhin thu hmanga hnam zalenna hawia phuah a ni a. Khatih lai khan Burma sawrkar a khauh hle a, hla te pawh ram dan in a phut angin Kawl tawnga lehlina sawrkar pawmpui tura thawn zel a ngai a, chuvangin thukhuhnan zalenna tih aiah ‘Parmawi rim tui’ tih an hman thu Lalruanga’ n a sawi.  Tuna hla thu kan hmuh bak hi chang khat dang a la awm a, amaherawhchu a hre chhuak zo tawh lo. 


A hla hian belhchian a dawlin lairil a fan ngaih mai a, a hla erawh uluk deuha ngaihthlak a tul thung. 


“Kan kalna kawng lamtluang, 

Chho in hrehawm hle mahse;

Kan hmaah kal ta te umin i pen zel ang, Nang nen, lenrualte nen, 

Parmawi rimtui i thliak ang.


He hlaah hian tehkhin thu langsar deuh mai chu a hla thupui “Parmawi rimtui” tih hi a ni a, “hnam zalenna” sawina a ni. Zalenna chu pangpar rim tui tak angin a tehkhin a, a rimtuina chuan mitin tan hlimna te, hahdamna te, thlamuanna te, engthawlna te a pe chhuak a. A rim tuina tem ve turin Zofa unau zawng zawng min sawm a ni.


“Chu hmun mawia zaleng dangte zawng, 

Zalenna par vullai chenin;

Suihlungrual zate'n hlimni par an tlan e,

An ianga len ve ka nghakhlel,”


Khawvel ram hrang hrang hrang ten zalenna neiin mahni inrelbawlin ram ropui an din a. Chung ram te chu “kan hmaa kalta te” tiin an hniakhnung zui a hnam zalenna atana ke pen turin min au a. A kawng erawh chu a bumbohin a hautak hle thung. Ram leh hnam zalenna nei turin tha leh zung, hun, sum leh pai bakah nunna hial te pawh thap a ngai a. India ram ropui tak pawh hian Kumpinu laka zalenna a sual chhung ringawt pawh kum 100 dawn a ni a, chumi chhung chuan sang tam takin nunna an chan a, tam takin jail bang an zut a, tam tak ram tui leilo in an chhuak a ni. India ram zalenna lamtluang hi a mam lova , chhuk leh chho zawh ngai a ni. 

Kum 1966 ah MNF ten zalenna sualin India an kap a, kum 20 zet chhungin mi tam takin nunna an chan a, in leh lo hal a ni a, ram pum buaiin kan buai a ni. Sawi tur tam tak a awm.


 Heng zawng zawng thlir hian Zalenna kawng hi thil namai a ni lova, inpekna leh huaisenna a ngai. Chu “Parmawi rim tui” hnim tur erawh chuan chung zawng zawng chu paltlang a ngai si. Butta chuan “ kan rilruah Revolution hi a lian em em a ni” tiin min hrilh a, chu rilru chu hla hmangin a rawn far chhuak ta a ni.


Kawng chhuk chhoin hahthlak mahse,

Kimte'n rual zawng hian 

Raltiang i kai ve ang.”


“Parmawi Rimtui” awmna hmun chu “hmun mawi” tiin an sawi bawk a, chutah chuan “zalenna par “ a vul chiai  a, inlungrual leh inpumkhatin, thinlung hmun khat pu in hlim takin an leng a. Ram in hma a sawn a, rorelna dik chu luipui angin a luang bawk a. Chu hmun chu Utopia emaw Eldorado emaw pawh ni lovin he leia Zofa tlang hrang hranga cheng te lungrual taka an len za na tur hmun, Raltiang Ram chu a ni. 


India zalenna sual lai khan hruaitu lawk rual ho- Mahatma Gandhi te, Bipan Chandra Pal, Motilal Nehru leh hruaitu dang te chu hmun hrang hrangah zin kualin mipui hneh an tum a, ramdangmi rorelna hnuaia kun reng lova mahni ke a ding tur kan nih zia te, chu chu Pathianin kan tana lo ruat sak “ Swaraj (Freedom) is my birthright” ti meuh a Bal Gangadhar Tilak ten an lo sawi anga zalenna hi kan chanvo a nih thu te an tlangau pui a. Mipuite chu che chhuak a tang ve turin an fuih a ni. 


Lalruanga te, Buta te pawh hian Zofate chu pen chhuak a, kan zalenna kawl eng tur chu dingdihlipa thlir fan fan turin  min chah a ni.


“Parmawi vulna raltiang ka thlirin,

Suihlung ruala hma tiang sawnin;

Zaleng rual zawng ten pheikhawng i khai nang aw,

An hril an sawi hmun mawi kan thlen chuan;

Chuaini nei lo hlim ni chenin, 

Rualduh leng zawngten nau ang kan nui ve ang.”


Parmawi rim tui len velna ram, Zofa tlang hrang hranga cheng te pumkhat kan awmna tur Raltiang ram i thlir ang u. 

No comments:

Post a Comment