Monday, February 6, 2012

Eizawnna kawng inkawhhmuh

Kan ram dinhmun en hian zirlaite leh thalaite zingah Career Awareness lam kan hawi loh chuan kan ram hmabak hi a eng lo mai thei. Engvangin nge kan thalaite zingah hnathawh tur mumal nei lo an kat tak nuk mai? Chhanna tam tak a awm thei ngei ang. Thalaite leh zirlaite hnenah an hmakhua inkawhmuhna tha kan pek loh chuan a tawpah beidawnna mai an paw chhuak lovang tih a sawi theihloh. Lehkhathiam si, eizawnna nei lem lova tei ta mai mai, a tawpah nun beidawnna avanga mahni intihhrehawmna hial thlen te pawh awm theih a ni. Chuvangin hemi kawngah hian Kristian thalaite hian ke kan pen a tul khawp mai.
Tun thleng hian zirlaite zingah tum mumal nei rana lehkha zir hi kan tam lo hle mai a, BA/MA zirlaite zingah pawh a ni tho. Hemi a nih avang hian zirna lama kan kal chhoh zelnaah rualelna kan neih tawk loh phah thin a, chu chuan hna zawnna thlengin a nghawng chho ta a ni. Mizote zingah hian ‘hna’ kan tih hi ‘Sawrkar hna’ ni bik tlata hriatna hi a awm tlat a, hei hian min tibuai thin. Chuvangin hna zawnna kawngah pawh tam tak chuan Sawrkar hna a nih loh chuan dil kan tum lova, kan hmu a nih pawhin hna dang zawn pahin kan thawk vel mai mai thin. Hemi chungchangah hian sawi tur tam tak a awm thei ang.
Hna dil tur chungchangah pawh inkawhhmuh kan ngai hle a, hriat loh avanga dil loh pawh hi kan ngah viau awm e. Tunhnaiah Mizorama Staff Selection Commission(SSC) hotu lian pakhat rawn kal chuan SSC-ah hian Mizoram atanga dil an tlem thin thu a sawi. Dil an tlem chuan hna hmu pawh tlem te an ni dawn tih a ni a. Mizoram atanga dil an tlem thinna chhan ni a lang chu inkawhhmuhna kan neih that tawk loh vang a ni. SSC hian Central sawrkar hnuaia hrang hrang (Group A hnuai lam )an khawih a, kumtinin engemaw zat an la thar reng thin. SSC ah hian a nawlpui tan hna a tam a, Pawl 12 leh BA pass chin tan ringawt pawh hna a tam khawp mai. Entirnan, Combined Higher Secondary Level Exam, Combined Graduate Level Exam, Data Entry Operator etc. Heng hna hrang hrangte hi ST quota engemaw zat a awm thin a, Mizote hian hmang tangkai thiam ila a va tha dawn em ! Kan rilru in Mizoram chhung chauh tin zawn lo ila, kan khaw hawi te pawh kan tih zauh a tul hle mai.
Tunhnaiah Indian Army, Navy leh Air Force ah officer lut an tlem tak avangin thuneitu lam ten hlawh an tisang a. Hei hi mi thiam tak takin Sipai Officer an nih chakna tura an tawktar a ni. Mizote zingah ngei pawh sipai officer a lut hi kan tlem ta hle a, eng nge a chhan ni ang. A chhan pakhat ni thei awm chu written test vang hi a ni awm e. Written Test-a tling tur chuan inzir nasat a ngai a, inchhunga inkhung a ngai a, chu tak chu kan peih loh thin chu a ni. Khawlai nuam kan ti a, hla zir, hnatlang, khawhar in kal, inkhawm te a lo ngai thin bawk nen, zirna lam kan ngaihthah phah thin. Hetiang dinhmun kan nih avang hian Sipai Officer a lut duh tan chuan HSS leh College kal laia NCC zawm hi a fuh khawp mai. NCC ‘C’ Certificate nei tan chuan Exam buai a ngai lo. Sipai Officer lakna tura exam buatsaihah hian (UPSC exam telin) ‘C’ Certificate nei chu exam kher a ngai lova, interview tura koh nghal an ni thin. Tin, kumtin hian hetiang post ah hian ‘C’ certificate nei tan post 100 vel hi reserve thin a ni bawk. Mizote zingah pawh NCC hmang tangkai tak tak hi an thahnem tawh hle a ni. Chuvangin zirlai tan chuan NCC lama tel hi hnazawnna nen a inkawp avangin a fuh khawp ang.
Kan changkang zel a, kan in leh lo enkawl dan pawh a changkang chho ve ta zel a, Aizawl khawpui chhungah ngei pawh In tha tak tak, sap ram In ang mai hi a ther fur tawh a. In chhung ropui tak tak leh changkang tak tak pawh a tam ta. Heng kan In chhung cheimawi tur hian Mizo zingah hetiang lama mithiam, Interior designer kan la nei tam lo hle a. Tunah han hausa deuh leh In thatak tak nei chuan Interior Designer te hi an inchhung chei turin an rawn tawh a, ram a thang zel anga kan la mamawh chho zel ang. Chuvangin hetiang lama thiamna nei hi Mizote zingah kan mamawh tul tulh dawn. Chuvangin Interior Designing zirna lamah hian thalaiten ngaihtuahna kan sen a ngai.
Thiamna sang neih kawngah pawh tan kan lak a ngai hle mai. Tunhnaiah Doctorate hmu thar engemaw zat kan nei a, a lawmawm khawp mai.University te hial kan neih tawh avangin thiamna sang tak tak neih leh mi la zir loh lam te hi kan zir a, kan ngaihven a tul tawh a. University hna laknaah an duh ang thiamna Mizo zingah nei kan awm thin loh avanga loh theih lohva hnamdang lak a ngaih chang a tam ta mai. Entirnan, Mass Communication lam pawh kan uar, mahse PhD nei erawh kan la nei mang lo. Kumtinin Engineer zir turin thalai engemaw zat kan tir liam a, Mizoram quota chan loh hlauvin kan vir hut hut a. Kan zir chhuak a, BE ah kan tawp a, a aia sang zir tum leh Engineering lama Doctorate degree hial sual chhuak chu tunhnaiah kan nei ta mang lo. IIT te pawh kan nei, mahse zirtirtu atan hnamdang ho loh theihlohva an rawn luh a la ngai tlat. Chuvangin Mizo thalai lehkhathiam te hian thiamna sang leh ril zawk neih kawngah hian tan kan lak a ngai khawp mai.
Tunlaiah phai lam atangin Hotel, Call Centre, Restaurant vela hnathawk tur Mizo thalai an duh thu kan hre fo thin a. Hetiang lakah hian kan fimkhur a tha hle. Kan rama hnathawh tur mai a awm loh avangin hetiang ang sawmna hi hnar har kan ti thin a, phai lamah ka zui thla a, mi tam tak chu beidawngin an rawn haw leh thin. Tin, inbumna te a tel thin bawk avang hian hriatchian loh chu hmun hla ah phei chuan bawh huam huam loh a fuh zawk. Thenkhat chu mipat hmeichhiatna lam kaihhnawih te a lo nih thin avangin nunchang thlengin an hlauh thei. Chuvangin hna kan zawnna ah hian fimkhur ila, Kristianna nena inmil hna te pawh zawng thiam ila a tha khawp mai.
Kan ram than chhoh zel dan en mil hian eizawnna bultanna tur hian a lo inbuatsaih theih. Entirnan, bawlhhlawh paih chungchang hi kan ram in a la buaipui dawn chauh a, Sawrkar pawh in hma a la chho zel bawk a. Chuvangin nakin lawkah chuan Waste Managment lama thiamna nei te hi kan la mamawh hle dawn a, a lo inbuatsaih chi viau ang. Nakina lawkah chuan kan la mamawh em em tur, tunah pawh kan mamawh chhoh tan mek chu Management lam thiam hi a ni. Private company leh Bussiness firm/Centre te a pung chho zel ang a, hetiang lama thiamna nei te hi kan mamawh tulh tulh ang. Tin, Hotel leh Restaurant changkang tak tak te pawh kan la nei zel ang a, chutih hunah chuan Hotel management lam thiamna nei te an pawimawh ang. Lo inhmakhua te pawh a tha hle a ni. Tuna mi tam takin eizawnna kan neih ang chi te pawh hi tunaia changkang zawk leh awmze nei zawka kan her rem thiam te pawh a tha khawp mai. Entirnan, lu mehna dawr te pawh hi tunaia changkang deuh zawkin a siam theih. Tuna lu mehna dawr kan enkawl ang loh deuh hian fel fai leh thianghlim zawkin enkawl ila, lu suk fai nghalna tur tui nen inchhawp ta vek bawk ila. Khawlaia len vah vel pah pawhin meh tir mai a awlsam ang. Tun dinhmunah hi chuan a hranpa a lumet tura inbuatsaih a ngai a. Len haw lamah emaw, len chhuah hma in emaw kan meh tir lo thei lova, a chhan chu meh zawhah mahni Ina haw a, lusuk phawt zel a ngaih thin vang a ni. Chutiang dawr chu ram dangah chuan an nei deuh vek tawh zawk a, kan ramah pawh hian kan tih ve a ngai tawh.
Eng pawh nise, eizawnna kawngah hian Kristian thalaite hian khawhawi kan tih zauh tul a, kan state ringawt hi ngaihven lo ila, khawvel hmun dang te pawh kan melh a tul khawp mai. Tunlaiah Internet kan hmang nasa tawh a, thalaite zingah nasa takin hmun a khuar tawh a, Facebook te phei chu hre lo kan tam tawh awm lo ve. A hranpa a Internet Connection nei kher lo pawhin Mobile Phone atangin a khawih theih vek tawh avangin khawpui leh thingtlang a dang chuang lo. Hetiang ang awlsamna te hi hna zawnna atana kan hman tangkai thiam chuan a hlu khawp ang. Internet te hi Facebook a thiante kawmna atan chauh hmang lovin hna zawnna atan te hmang ila, thil tangkaiah i hmang ang u. Tunlaiah phei chuan hna tam tak hi Online-a dil chi te a ni tawh a, a bikin Bank Exam phei chu ‘Online Application’ veka dil tur a ni tawh a. Hemi avang hian heng kan mobile phone te, internet te hi a tangkai hle a ni. KTP memberte hian kan mobile phone te hi hetiang zawng hian hman tangkai i tum ang u.
A pawimawh berah chuan hna zawn leh eizawnna kawng kan zawh mekah hian taimakna leh tumruhna a pawimawh ber a, ‘teirei peih’ a ngai. ‘KTP active member ni chunga zirna kawnga hlawhtlin leh filawr nih hi thil theihloh a ni’ ti a mi sawi thin hi a theih zia te pawh kan lantir a ngai a, chumi ti tur erawh chuan TV leh Computer Games, internet facebook vel buaipui mai lo deuh hian buaipui tur dik tak zawk hi i buaipui ang u.
- Dr Malsawmliana,
(Kristian Thalai, January, 2012 pp.17-21)

2 comments: