- Prof. Malsawmliana
CFL Hmingthanga hla te hi
a tlangpuiin kan thlir thuak thuak dawn a, chik tak erawh chuan kan thlir hman
dawn lo. A hla zia rang tlangpui leh sawi tur \ul langsar zual ni a ngaih te
kan sawi chauh dawn a ni.
A
chanchin tawi
A hmasa in CFL
Hmingthanga chanchin tawi haa tarlang hmasa ila. Zoram khawvel hriata zaithiam
leh hla phuah thiam CFL Hmingthanga hi November 15, 1965 khan Samthang khuaah a
piang a, a pa chu Khamliana niin a nu hi Tawksungi a ni bawk. Unau pianpui 5 a
nei a, amah hi an unau zinga tlum ber a ni.
A hmingah hian a pa hnam
Chhangte leh a nu hnam Fanai la kawpin ‘Chhangte Fanai Lai Hmingthanga (CFL
Hmingthanga) tiin a ziak \hin. Amah hi hmel\ha leh hawihhawm a ni a, infiamna
lamah a tui a, Voleyball leh Football a khel nasa hle \hin. Kum 1980 khan an
khuaa Beat Group pakhat, Zoawi Virthlileng Musical Club a zawm a, an Band ah
hian Lead Guitar a perh \hin a, an lar pui viau a, Tuipuiral Beat Contest velah
pawh lawmman pakhatna an la fo \hin a ni. Kum 1983 ah Mal zaiin a kal \an a, an
khaw chhehvela YMA Branch hrang hrangte zaia intihsiaknaah pawh lawmman a la fo
\hin bawk.
A zaithiam mai ni lovin
hla phuah a thiam tel bawk avang hian a hla phuah te hi a sa ber a, hla hi 130
bawr vel a phuah a ni. Zai lamah th<k zawka kal a duh avangin Aizawlah a
chhuk a, kum 1989-ah a hla phuah 12 te khungkhawmin Audio Album hmasa ber
‘Ngaihlai Masang’ tih chu a tichhuak a, a Album hi hralh a kal hle nghe nghe a
ni. Hemi hnuah hian Album a siam chhho ta zel a, a thih thleng khan Album 12
lai a siam hman a, chungte chu –
1. Ngaihlai Masang
2. Roosna hmel\ha
3. Chhanlet loh hmangaihna
4. Kur diam diam
5. Tunge hmel\ha ber
6. Lam dun ang/I tan ka lo kir
7. Min hriat chhuah tir
8. Hlim la nui rawh
9. Ka bang lo nang ngaih
10. Theihnghilh ngai loh
11. Lemchan khawvel
12. Hla inchhang Special
All India Radio (AIR),
Aizawlah hian kum 1991 a\angin hla a thun \an a, B High Grade Artiste niin hla
45 a thun (record) hman a ni. AIR bakah hian Doordarshan Kendra (DDK) ah leh
Local Cable TV ah hla engemaw zat a thun bawk.
September 9,2012 zan
khan Chuap TB natna avangin Khawbung PHC ah a boral a, a tukah Samthang
Thlanmualah ropui taka thlahin vui liam a ni.
A hma lama kan sawi
angin hla hi 130 vel a phuah a, heng zingah hian lar tak tak a awm rualin
‘Intawng leh ngei ang aw’ tih te, ‘LD Hmeltha’ tih te, ‘Ngaihlai Masang’, ‘Vul
dun ang’, ‘Chhuahtlang hmun hlui’, ‘Hmangaih CFL’, ‘Ka Di tawn hun tur’ etc.
tih te chu a lar zual an ni.
A
hla ziarang leh hla thu hman dan:
CFL hla te zingah hian a
tam ber chu nula tlangval inlemna hla, Lengzem hla a ni a, a bakah chuan
famngaih hla, khuarel hla, hnam hmangaihna hla te an awm bawk.
A hla phuah te hi a sa
nghal zel a, a tlangpuiin a Albuma hla awm te hi ama phuah an ni deuh vek a,
midang hla a sak tlema zawng a awm bawk. Hetianga mahni hla sak tur phuah mai
thei hi Mizo zaithiam zingah tun thleng hian an tam lo viau a, CFL Hmingthanga
hlutna tak pawh a ni awm e.
A hla phuah te hi \awngkam
tluang pangngaia phuah leh remkhawm te a awm laiin \henkhat hi chu hla thu mawi tak tak remkhawm te an ni bawk.
Tawngkam a thiam a, hla rua (poetical words) pawh a hmang thiam hle a ni. Hla
thu chher thar pawh a nei nual awm e. Hla phuah pawh a awlsam hle niin a lang
bawk. Nula hmel\ha deuh a hmuh changin hla in a phuah zui zat thei a,
hmangaihna chungchanga a rilru natna leh lawmna te chu hla in a puang chhuak \hin.
‘Than\thar Fam Lalzova’
tih theih hial khawpin a lung a lengin hmangaihnaah lut thuk hle niin a lang a.
A hla ah te hian “Ka lung a leng vawng vawng, ka ngai em che, “ tih te hi a tam
em em mai a, tlangval lungleng thei tak a ni awm e.
A hla phuah han thlir
hian hmangaihna a lak nat zia te leh a rilru \hat zia te pawh a lang thei a. A
hmangaih a luah zui tak loh te pawh \ha taka a thlahna hla te pawh a phuah
bawk.
CFL-a hi Mizo pa tak,
hnam rilru pu tak niin a lang a, hnam rilru lanchhuahna hla a phuah tam lo na
in a phuah chhun ‘Vul dun ang’ tih hi zir tham niin a lang. ‘Zonun parah vul
dun rial rial ang’ tih hian awmze ril tak a nei a, hnam dang nupui pasala neih
ai chuan mahni Mizo pui ngei nupui pasala nei tura a fuihna thu a ni.
Hetih mek lai hian
hnamdang nula Roosna a phuahna hla a awm tlat bawk a, ‘Roosna hmel\ha’ tiin
hnamdang nula hmel\ha a tawn thu leh a hmangaihnaa a uai zo tak thu kan hmu a,
‘thlang kawrvai lanu, sakhmel duhaisam, aw a cham \ang lai’n maw’ tiin. Mahse a
hnam rilru put chu rawn lang chhuak leh in eng anga hmel\ha pawh nise nupui
pasala innei a chhungkaw din chu a rem loh thu ti hian a chham chhuak zui a–
‘Zawlkhawpuiah mim ang
lo piang mah la,
Zofa sakhmel reng I
chawi ve si lo;
Indi mah ila nang nen
run hmun len,
Aw,
a rem thei dawn si lo,’tiin.
Hei hian hnam rilru a
put thuk zia leh hnamdang nena inpawlh dal loh a duh zia a tarlang a, heng hla
pahnih te hi a hnam rilru rawn far chhuahna hla an ni.
A hma lama kan sawi tawh
angin CFL- a hian tawngkam bungrua a ngah hle a, hla thu hmanga nula a sawina
pawh hi chi hrang hrang a nei a, chungte chu han tarlang ila- Zokhaw tleitiri,
Zawlkhaw tleitiri, Derthiam tleitiri, nunrawng hmel\ha, Valtinlawri,
Thangnuihiaui, Lengi, Lanu lungmawl, Ramdai senhri, Mawihluani, Lenghermawii,
Mengmawii, Bingtaii, Dilenmawii, Biangno hmeltha, nuntawi hmeltha, rangkachak,
D te, tih te hi a hmang a. Hengte hi hlaphuahthiam dangin nula sawina atana an
lo hman thin tawh te nen inang awm mahse mi la hman ngailoh a hmang nual thung.
CFL- a hla ziaranga sawi
hmaih hauh loh tur chu mihring a phuah chhan \hin hi a ni. Hetiang hla hi kan
hmu nual mai. A changin nula hmel\ha a phuah chhan a, amah leh amah a inphuahna
hla te pawh kan hmu bawk. Entirnan, Tuipuiral nula hmel\ha Ldi a phuahna hla
‘LD Hmel\ha” te hi a larin sak a nuam a, a hla rua hman dan pawh a thiam hle
mai.
I mawi chuang bik asin i
lenrual zingah hian,
Furkhawthiang Chhawrthla
eng i iang e;
Ngaihno bei chuang
hmangaih par ka thiahpui si loh,
Aw ka ngai em a che,
luahloh LD hmel\ha.’ Tiin.
Hnamdang, vai nula Roosna a phuahna hla te, Ngaihlai
Masang, Enchimloh Sangte, Ka nau Vala leh a dang te a awm nual mai. Amah a inphuahna
hla hi a awm bawk a, ‘Hmangaih CFL’
tiin a tawnah nula pakhat a uai thu a sawina hla a ni. A thunawn han tarlang
ila.
“ Hmangaih CFL, min dawn
pui ve rawh,
Nang vangin run in ka
bel ngam tawh si lo;
Ka chun leh zuate an
hrang si ka tawnah,
Zirna run ka vai duh
luat vang che hian e,
Tuar a har thin em mai
Hmangaih CFL”.
Lengzem hla a phuahte
zingah hian a remchan angin khuarel lam hla, leilung mawina lam hi a telh zeuh
zeuh thung. “ Kan tlangram mawi” tih hlaah hian Thalfavang huna Zoram nawm zia
leh mawi zia a tarlang a, lungti leng tu leh nunhlui ngaih tizual khawpa mawi
leh lunglenthlak an nih zia a tarlang.
“ Thalfavang lenkawl
turni a lo chhuak eng ruai e,
Tlangtin leh mualtin a
thawi dam diai a;
Sirva lungrual leh
nungcha tinrengte pawh hian,
Vanglai par ang an tlan,
suihlungrual te in”
Kan tlangram a mawi ngei
e Zo thlifim a leng del del,
Mahten ram va tuan ila,
Suihlung a leng vawng
vawng,
A saw raltiang tlangah
romei a kai chiai e.
“ Zaleng hringmi iangin
in buai ve ngai si lo,
Par ze hran mah ni u, ka
hai chuang lo;
Suihlung rual ten Siamtu
duan anga lungawiin,
In vanglai ni lo her
liam turah pawh”. tiin.
Tunhma khan Aizawl
Chaltlang Lily Vengah hian Hotel Moonlight a awm \hin a, tunah chuan State
Guest House tih a ni ta a. Chutah chuan zai leh rimawi hmangin nula tlangval an
inkawm hlim \hin a, a lar hle nghe nghe a ni. CFL-a pawh hian he Hotel a leng
lut \hin te chu zaiin a lo awi \hin a ni ngei ang, nuam a tih \hin zia leh an
hlim \hin zia te, duhtak te nena an inkawm hlim \hin zia a phuahna hla a ni.
“ Nunhlui min ngaih
tirtu, zaleng zawngte lawina,
Run In mawi leh nuam,
nghilhni i awm long e;
Hotel Moonlight, duhtin
a kim i chhungah hian,
I sakhming iang
Chhawrthlapui eng pawh khian,
I mawina kim a hril
chhuak zo lo ve”.
‘A sakruang leh nui mawi thlir chuan chhai sual mai a awl lua e,
Mahse,
hmangaihna leh rinawmna pianpui thei hian a mawi si lo;
Nunrawng
sakhmel tha leh lem ang der thiam nuimawi,
Nuthai
chang lo ten zaleng tin chhai zel ang che’ tiin.
‘Hun leh ni herin
khuarei chang mah se,
Bang thei hian ka mawi
si lo;
Zokhaw tleitir di zun
ngaih lunglen hi,
A zunleng ngaiin val ka
uai zo ta;
Tang dang belhsan thei hian
ka mawi si lo che,
Zokhaw tleitr, Di
hmel\ha’.
A
hma lama kan sawi tawh ‘Vul dun zel ang’ tih leh ‘Roosna hmel\ha’ a phuah dun
ang deuh khan khawpui nula leh leh thingtlang nula a phuahna, hla inletling
chiah a phuah leh hi a hlu ve riau a ni.
Tunhma
hlaphuah thiam, ‘Father of Mizo Love song’ ti a an koh hial ‘ Fam Lalzova’ nen
khan inanna tak an neih chu hla phuah an awlsam em em mai hi a ni. Khawiah pawh
kal se nula hmel\ha leh ngaihno bei an hmuh chuan hla an phuah nghal zat thei
mai a, an zunah an uai nghal em em mai zel bawk a. An hla phuah te hi hla thu
\ha tak tak leh sak nuam tak an ni zel mai \hin hi an ropuina a ni.
No comments:
Post a Comment